چند سالي است كه جشنواره فيلم كن فرانسه علاقه زيادي به دعوت ليلا حاتمي پيدا كرده است كه شركت اين بازيگر قديمي كشورمان در اين جشنواره حواشي زيادي در پي داشت. به عنوان مثال در در جشنواره کن ۲۰۱۲ لیلا حاتمی در حالی در شصت و پنجمین دوره جشنواره کن ظاهر شد که در مراسم پایانی، جایزه بهترین فیلم این دوره کن را به ماتئه گارونه به خاطر فیلم واقعیت اهدا کرد. وی که با لباسی پوشیده در این جشنواره شرکت کرده بود، لباسش از سوی سایت اِل، که اخبار دنیای مد را پی‌گیری می‌کند، به عنوان یکی از ده پوشش برتر مراسم اختتامیه جشنواره کن انتخاب شد.
اما معاونت اجتماعی فرماندهی نیروی انتظامی ضمن اعتراض به وضعیت سینما، در مراسمی به انتقاد از لیلا حاتمی پرداخت و اظهار داشت: «اینکه هنرپیشه زنی در جشنواره کن و یا دیگر جشنواره‌ها با یک لباس بد و مستهجن و حجاب نامناسب ظاهر شود و با مردم نامحرم دست بدهد، الگو می شود و این رفتار کجای انقلابی است که ما انجام داده‌ایم؟» وی در ادامه اظهارات خود سینماگران ایرانی را به دلیل آنچه عدم اعتراض آنها به نحوه پوشش لیلا حاتمی عنوان داشت، مورد انتقاد قرار داد.
در جشنواره فیلم کن ۲۰۱۴ نيز كه لیلا حاتمی در این جشنواره به عنوان یکی از هشت نفر هیئت داوران انتخاب شده بود در این جشنواره با ژیل ژاکوب دبیر و رئیس جشنواره دست داده و روبوسی کرد که انتشار تصویر و فیلم این عمل جنجال فراوانی ایجاد کرد. وزیر ارشاد علی جنتی طی سخنرانی این عمل خانم حاتمی را غیرقابل قبول و دفاع دانست. حسین نوش‌آبادی معاون پارلمانی وزیر فرهنگ و ارشاد در واکنش به این عمل خانم حاتمی بیان کرد: حضور شخصیت‌های هنری و هنرمندان ایرانی در خارج از کشور اگر با رعایت شئونات اسلامی و احترام به فرهنگ ملت و اعتقادات ایران باشد امری پسندیده است اما اگر این حضور با بی توجهی به ارزش‌های جامعه و معیارهای اخلاقی ما باشد ملت ایران این رفتار را نمی‌پذیرند.
ليلا حاتمي نيز در واكنش به حواشي روبوسي خود با ژیل ژاکوب نوشت: "در این سال ها پیشنهادات مختلفی را برای بازی در فیلم های خارج از ایران به این دلیل نپذیرفتم که ادامه فعالیت در سینمای ایران همیشه برایم اولویت داشته است. در جشنواره های بین المللی که در طول این سال ها حضور داشته ام چه به عنوان بازیگر فیلمی که از سینمای ایران در جشنواره حضور داشته و نمایندگی ایران را برای دیگران تداعی می‌کرده و چه به عنوان داور منتخب و مدعو جشنواره ها که صرفا به عنوان شخصیتی مستقل درآنها حضورداشته ام؛ سعی کرده ام موازین و اصول را رعایت کنم؛ به همین دلیلِ روشن که رعایت این اصول از الزامات کار در سینمای ایران است... اما در مورد آقای ژیل ژاکوب که با قریب نود سال سن آخرین سال حضورش در فستیوال را می گذراند باید توضیح دهم که ایشان به علت کهولت و از یاد بردن همه تاکیدات؛ که معمول این سن و سال است؛ ضوابط یادشده را فراموش کرد و اقدام پیشگیرانه من برای دست دادن با ایشان هم موثر واقع نشد. مسلما ایشان برای من حکم پدربزرگ کهنسالی را داشت که میزبان من هم بود. هرچند از ادای این توضیحات شرم دارم اما شاید برای کسانی که نمی توانستند موقعیت ناگزیر من را درک کنند ناچار شدم وارد برخی جزییات شوم. با این حال از این پیشامد و اینکه احساسات کسانی را آزرده باشم بسیار متاسفم چه خود تربیت شده پدری هستم که همه از میزان علاقه او به دین و ملیت ایرانی آگاهند.»
اما نكته اي كه بسياري از مردم به آن توجه نكردند نوع لباسي بود كه ليلا حاتمي در جشنواره كن 2014 پوشيد. در باره لباس حاتمي در جشنواره كن 2012 برخي از رسانه هاي توضيحات دادند و به اين نكته مهم اشاره كردند كه لباس ليلا حاتمي همان پوشش زنان یهودی ارتودکس است و پيرامون آن نيز بحث هايي به راه افتاد تا جاييكه سفارت فرانسه طی بیانه‌ای اعلام کرد نشان ادب و هنر درجه شوالیه توسط وزیر فرهنگ و ارتباطات این کشور به لیلا حاتمی اعطا شده است. در قستمی از این بیانه آمد: "این نشان به خاطر خلاقیت هنری یا ادبی و یا به خاطر مشارکت در تلالوی هنر و ادب، در فرانسه و در جهان به هنرمندان اعطا می‌شود."
درمورد لباس ليلا حاتمي در جشنواره كن 2014 نيز گفته شد مهرنوش شاه‌حسینی ایده‌ی استفاده از این لباس تاریخی را به لیلا حاتمی داده بود. شاه‌حسینی آرشیتکتی است که از سال 1374 داشته‌های معماری‌اش را به طراحی لباس وارد کرد و سرانجام از سال 1384 به شکل مستمر به طراحی لباس پرداخت و بیشتر با نام «سُها دیزاین» شناخته می‌شود. شاه‌حسینی در شرح ماجرای انتخاب این لباس گفت: "وقتی خبر انتخاب «لیلا حاتمی» برای داوری جشنواره‌ی فیلم کن منتشر شد، او با من تماس گرفت تا درباره‌ی لباس هم‌فکری کنیم. ما 14 روز بیشتر تا آغاز مراسم فرصت نداشتیم. خانم حاتمی گفت، پیشنهادهایی را از خارج ایران برای طراحی و تهیه‌ی لباس گرفته، اما تأکید و نظر اصلی‌اش، انتخاب لباسی متناسب با فرهنگ ایرانی و همراه با حجاب و پوشیده بود."
وی ادامه داد: "خانم حاتمی نظر داشت که قطعه‌ای از لباس‌های کلکسیون قدیمی پدرشان را در این مراسم استفاده کند؛ اما به‌دلیل محدودیت زمانی، امکان آماده کردن چنین لباسی وجود نداشت. بعد من این ایده را دادم که در داشته‌های خانوادگی‌مان، لباسی را با این ویژگی‌ها جست‌وجو کنیم، سپس این لباس را که قدمتی حدود 180 سال دارد و روی آن با طلای خالص «نقده‌دوزی» شده است، پیشنهاد کردم. در واقع، این لباس از ابتدا برای مراسم جشن تهیه شده بود"
شاه‌حسینی درباره‌ی این لباس، توضیح داد: "این کت‌ودامن به خانواده‌ی سنتی ما تعلق دارد و تا به امروز فقط یک‌بار از آن استفاده شده و پس از آن در صندوقچه‌ی شخصی و خانوادگی‌مان نگهداری می‌شد، مادرم فقط به‌خاطر ارادتی که به «لیلا حاتمی» و خانواده‌ی او دارد، حاضر شد این لباس را در اختیار ما قرار دهد. خانم حاتمی برای این لباس ارزش زیادی قائل شد و بسیار خوشحال بود که در این مراسم بین‌المللی، سهمی در معرفی فرهنگ و یکی از هنرهای اصیل ایرانی دارد."
وی گفت: "ما برای آماده کردن این لباس قدیمی، به هیچ‌وجه به ترکیب اصلی آن دست نزدیم، فقط کمی با ظرافت، لباس تنظیم و روی پوشش بیشتر آن کار شد. برای اجرای این تنظیم‌های ظریف، کار را به تنها خیاطی که در تهران می‌شناختم و فکر می‌کردم خیاطی را مانند نقاشی انجام می‌دهد، یعنی «فاطمه حاتمی سلطانی» سپردم."
او در عین حال تأکید کرد: ما تلاش کردیم به اصالت این لباس آن‌چنان که نظر و تأکید «لیلا حاتمی» نیز همین بود، دست نزنیم. در واقع، ما ایده را پیدا کردیم و ماجرا دقیقا شبیه به این بود که لباسی را برای این مراسم از موزه به امانت گرفته باشیم.
این طراح لباس سپس درباره‌ی هنر «نقده‌دوزی» که روی این لباس کار شده است، ادعا كرد: "نقده‌دوزی از عوامل تزیین پارچه در ایران بوده که از دوره‌ی هخامنشیان رواج داشته و طرح‌هایی مانند گلدان وحشی، سروی، درختی، گل و مرغ، بته‌جقه، اسلیمی و ستاره‌های پنج، شش، هشت و دوازده پَر با نخ طلا روی پارچه‌های ابرشیمی، کتان، چلوار وحشی، پشمی، مخمل و ماهوت کار می‌شد. این رودوزی در دوره‌ی اشکانیان و ساسانیان همراه با گلابتون و ده‌یک‌دوزی (که هنری در حال منسوخ شدن است) رواج داشت. «شاردن» و «مارکوپولو» نیز در سفرنامه‌های خود از رواج کامل این سه هنر در دوران صفوی یاد کرد‌ه‌اند."
توجه شود به ستاره هاي داوود روي لباس
اما با تحقيق بيشتر در مورد اين لباس به اين نكته مهم مي رسيم كه لباسي كه خانم شاه‌حسینی اينقدر با آب و تاب از آن ياد كرده و ليلا حاتمي نيز در جشنواره فيلم كن با افتخار به تن كرده است يك لباس سنتي زنان ثروتمند يهودي بوده و زنان مسلمان ايران از اين پوشش استفاده نمي كردند.
توجه شود به ستاره هاي داوود روي لباس
در سايت انجمن كليميان تهران (iranjewish.com) درباره اين پوشش نوشته شده است: "... ژاكتها و دستمالسرها سوزن دوزي مي شدند، به خصوص زريدوزي تحت عنوان نقده كه بسيار در ميان يهوديان متمول به جهت نشان دادن ثروت خود، رواج داشت. جواهرات و البسه زربافت نه تنها نشاندهنده توجه و عشق شوهر به همسرش بود، بلكه بيانگر ثروت زن، يعني تنها چيزي كه ميتوانست پس از طلاق يا مرگ همسر براي خود نگه دارد و به وارث ندهد، محسوب مي شد. به همين دلايل، چنين زناني مايه غبطه سايرين بودند، بنابراين هيچ ترديدي در به رخ كشيدن يك چنين دارايي، به خود راه نمي دادند."
يك دختر يهودي با لباس نقده
در كتاب "فرزندان استر" نيز در مورد اين نوع پوشش نوشته است: "اكثر زنان ثروتمند يهودي از ژاكت هاي زربفت به نام نقده استفاده مي كردند. گل دوزي و جواهرات روي لباس ها، نشانه ي عشق شوهران و همچنين تنها سرمايه ي جدا از ارثي بود كه پس از مرگ شوهر يا طلاق به زن مي رسيد. پس زنان ميل عجيبي به خود نمايي و لاف زني درباره ي آن ها داشتند. اما از بيم آن كه مسلمانان آنها را ببينند و ايشان را آزار دهند در خيابان از آنها استفاده نمي كردند."
همانطور كه در كتاب آمده است تنها يهوديان از اين نوع لباس استفاده مي كردند و يهوديان براي آنكه مورد آزاد مسلمانان قرار نگيرند در خيابان از آن استفاده نمي كردند. اين نشان مي دهند كه نقده، عكس آنچه خانم شاه‌حسيني ادعا مي كند لباس سنتي مردم ايران نبوده و تنها يهوديان از آن استفاده مي كردند.
لباس نقده كه سرتاسر آن پر شده از ستاره داوود
البته اينكه خانم شاه‌حسینی كه اين لباس را در اختيار ليلا حاتمي گذاشته كيست و اين لباس سنتي يهودي در صندوقچه شخصی و خانوادگی ايشان چه مي كند و آن را از كجا آورده اند؟ و ارتباط خانم شاه‌حسینی با خانواده يهوديان و نيز ليلا حاتمي با آنها چيست؟ خود جاي بسي پرسش دارد و خوب است براي برطرف شدن ابهامات اين بزرگواران در اين مورد توضيحاتي را ارائه دهند.
لباس نقده بر تن يك دختر يهودي
لازم است به نكته ديگري نيز اشاره شود و آن اينكه استفاده ليلا حاتمي از پوشش يهوديان محدود به اين دو لباس در دو جشنواده كن نشده و در گذشته نيز اين بازيگر سينما از پوشش يهوديان استفاده كرده است. به عنوان مثال مي توان به سريال پريدخت اشاره كرد. اين سریال ساخته سامان مقدم در سال ۱۳۸۶از شبکه دو سیما پخش شد. در برخي از صحنه هاي اين سريال ليلا حاتمي با "چاقچور و روبنده مشكي" ظاهر مي شود كه اين پوشش نيز در گذشته مختص زنان يهودي بود.
نمايي از سريال پريدخت
در سايت انجمن كليميان تهران درباره اين پوشش آمده است: "هنگام ترك خانه، زن بايد پوششي را به تن مي كرد كه دامن، شلوار و پاهايش را بپوشاند. اين پوشش، چاقچور نام داشت. روي آن نيز چادر سياهي مي پوشيدند كه گاه دور كمر مثل پيش بند گره مي خورد. چنين زني به طور تمام و كمال، پوشيده بود. براي پوشانيدن صورت از قطعه پارچهاي به نام روبند كه روي صورت را مي گرفت و از پشت با بندهايي دورسر گره مي خورد، استفاده مي كردند. روبند زنان مسلمان سفيد و از آن كليميان مشكي بود، بعدها روبندي كوچكتر بافته شد از موي سياه اسب تحت نام پيچه در بين زنان يهودي متداول شد."
و در كتاب "فرزندان استر" نيز در مورد پوشش زنان يهودي هنگام خروج از خانه نوشته شده است: "زناني كه از خانه خارج مي شدند چاقچور، كه پاها و دامن و شلوار آنها را مي پوشاند و روي آن چادر پيش بند مانندي كه با بند، دور كمر پيچيده مي شد مي پوشيدند. براي پوشاندن صورت از روبند كه از روي چادر و با بند دور سر پيچيده مي شد استفاده مي كردند. روبند مسلمانان سفيد و روبند يهوديان مشكي رنگ بود"
همانطور كه ملاحظه كرديد، ليلا حاتمي كه چند سالي است برخي رسانه ها و افراد با سابقه مشخص سعي دارند او را به عنوان بانوي سينماي ايران جلوه دهند، اكنون به مدلي براي نمايش لباس هاي سنتي يهوديان تبديل شده است.
حال بايد منتظر ماند و ديد كه لباس ديگري از يهوديان كه ليلا حاتمي قرار است در آينده به نمايش بگذارد چيست؟
